Πρόκειται για ένα πολύ συχνό πρόβλημα του τριχωτού της κεφαλής. Τα κυριότερα συμπτώματα, είναι η απολέπιση με την μορφή των «λευκών νιφάδων χιονιού», η αίσθηση κνησμού, η κόκκινη και ερεθισμένη επιδερμίδα, η ξηροδερμία, το «τράβηγμα» του δέρματος και η λιπαρότητα (το μαλλί «λαδώνει» εύκολα).
Ο υπεύθυνος για την σωστή ανάγνωση των συμπτωμάτων, δεν είναι άλλος από τον δερματολόγο, η συμβολή του οποίου είναι απαραίτητη στην περίπτωση που τα συμπτώματα είναι έντονα και ενοχλητικά ή όταν εκείνα επιμείνουν καθώς τότε μπορεί να πρόκειται για κάτι άλλο που να απαιτεί εξειδικευμένη αγωγή.
Μια λεπτομερής εξέταση στο τριχωτό της κεφαλής, αποκαλύπτει κοινά ενοχλητικά συμπτώματα όπως πιτυρίδα ενώ μπορεί να οδηγήσει στην διάγνωση νοσημάτων όπως η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα και η ψωρίαση ενώ σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, διαγιγνώσκονται σπάνια φλεγμονώδη και αυτοάνοσα νοσήματα όπως ο θυλακικός λειχήνας και η ουλωτική αλωπεκία ενώ μπορεί να εντοπιστούν ακόμα και καλοήθεις ή κακοήθεις όγκοι του δέρματος. Μάλιστα, σήμερα διαθέτουμε στα χέρια μας ένα πλήθος διαγνωστικών και απεικονιστικών μεθόδων για να διακρίνουμε καλύτερα τα παραπάνω νοσήματα, όπως τα δερματοσκόπια που είναι ειδικά εργαλεία του δέρματος με τα οποία κάνουμε μικροσκόπηση των τριχών, κάτι που καλείται τριχοσκόπηση, το τριχοριζόγραμμα που είναι η καταγραφή των τριχών μιας περιοχής του τριχωτού με την βοήθεια μικροσκοπίου, το φώτοτριχοριζογραμμα που γίνεται με την βοήθεια ηλεκτρονικού υπολογιστή καθώς και η βιοψία δέρματος που μπορεί να γίνει σε περιπτώσεις που η διάγνωση δεν είναι ξεκάθαρη. Το τριχοριζόγραμμα και το φώτοτριχοριζογραμμα καταγράφουν την αναλογία των τριχών ανά περιοχή ως προς το σε πιά φάση ανάπτυξης (στάδιο) βρίσκονται. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, υπάρχουν συγκεκριμένες αναλογίες αναγενών (ευρισκόμενων σε φάση ανάπτυξης), καταγενών (ευρισκόμενων σε φάση πτώσης και τελογενών (ευρισκόμενων σε φάση στασιμότητας) τριχών. Σε νοσήματα του τριχωτού της κεφαλής που προκαλούν τριχόπτωση, οι αναλογίες αυτές ανατρέπονται. Αναλόγως του νοσήματος, αλλάζουν οι αναλογίες, οπότε το τριχοριζόγραμμα και το φωτοτριχοριζόγραμμα, μπορούν να μας κατευθύνουν διαγνωστικά ενώ μπορούμε να παρακολουθούμε και το πως μεταβάλλονται οι αναλογίες αναλόγως της θεραπείας που χορηγήθηκε και έτσι μπορούμε να εκτιμήσουμε και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε τι πιστεύουν οι ασθενείς για την εκδήλωση της πιτυρίδας. Το μεγαλύτερο ποσοστό (56%) την αποδίδει στο άγχος, κάτι που δεν είναι λάθος, γιατί όντως η πιτυρίδα παρουσιάζει έξαρση σε περιόδους stress και αυτό φαίνεται να οφείλεται στην υπερπαραγωγή των ορμονών του stress. (αδρεναλίνη,νοραδρεναλίνη), κάτι που οδηγεί σε αύξηση του μεγέθους και του αριθμού των σμηγματογόνων αδένων, υπό την επήρεια των ορμονών. Οι σμηγματογόνοι αδένες, είναι οι αδένες που παράγουν το φυσικό λιπαντικό του ανθρώπινου δέρματος, που είναι το σμήγμα. Όταν αγχωνόμαστε και εκκριθούν οι ορμόνες του stress, δηλαδή η αδρεναλίνη και η νοραδρεναλίνη, οι αδένες αυτοί μεγαλώνουν σε μέγεθος και αυξάνουν σε αριθμό και παράγεται περισσότερο σμήγμα, κάτι που οδηγεί μεταξύ άλλων στην φλεγμονή και στην παραγωγή λιπαρής πιτυρίδας.
Άλλοι ασθενείς πιστεύουν ότι οφείλεται στη φτωχή διατροφή (40%) κάτι που πάλι μπορεί να ισχύει εν μέρει με την έννοια ότι δίαιτα πλούσια σε λιπαρά, αυξάνει την λιπαρότητα του τριχωτού της κεφαλής άρα και την πιτυρίδα.
Επίσης, αν η διατροφή μας είναι φτωχή σε τροφές που περιέχουν σίδηρο όπως όσπρια, κόκκινο κρέας, τομάτα, σπανάκι, τότε πέφτει το επίπεδο ετοιμότητας του ανοσοποιητικού μας συστήματος, καθώς ο σίδηρος είναι ο φίλος του οργανισμού και ενισχύει την άμυνα μας, οπότε είμαστε πιο ευάλωτοι σε προσβολή από μύκητες που όπως θα αναφερθεί πιο κάτω, συμμετέχουν στην αιτιοπαθογένεια της πιτυρίδας. Ο καλύτερος δείκτης σιδήρου του οργανισμού, είναι η φερριτίνη ορού δηλαδή οι αποθήκες του οργανισμού σε σίδηρο, που όχι απλώς πρέπει να είναι φυσιολογική αλλά στα ανώτερα φυσιολογικά όρια, ώστε οι αποθήκες να είναι γεμάτες. Αντίθετα, ο σίδηρος ορού είναι μια στιγμιαία απεικόνιση, ανάγεται και αποβάλλεται και άρα δεν είναι και τόσο αξιόπιστος δείκτης.
Επίσης, πολλοί ασθενείς, συνδέουν την εμφάνιση της πιτυρίδας με την υπερβολική χρήση προϊόντων styling, πράγμα που ισχύει εν μέρει καθώς με κάποια από αυτά τα προϊόντα, αυξάνεται η λιπαρότητα στο τριχωτό της κεφαλής. (λακ, ζελέδες).
Το 52%, θεωρεί ότι η πιτυρίδα είναι σημάδι ότι δεν προσέχει τον εαυτό του, ενώ το 47% το θεωρεί αποτέλεσμα κακής υγιεινής.
Όμως, για να βάλουμε τα πράγματα στην θέση τους, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η πιτυρίδα δεν είναι αρρώστια, δεν είναι μεταδοτική, δεν είναι αποτέλεσμα έλλειψης υγιεινής και σίγουρα οι ασθενείς δεν ευθύνονται για την εμφάνιση της!
Τι είναι όμως η πιτυρίδα; είναι η αντίδραση της επιδερμίδας της κεφαλής σε έναν μύκητα (Malassezia), ο οποίος υπάρχει στο τριχωτό της κεφαλής όλων των ανθρώπων. Σε μερικούς ασθενείς, η αντίδραση αυτή οδηγεί σε επιτάχυνση της κυτταρικής ανανέωσης της επιδερμίδας με αποτέλεσμα τα κύτταρα να αποβάλλονται με ταχύτερο ρυθμό από το φυσιολογικό και τελικά να προσκολλώνται μεταξύ τους ούτως ώστε να δημιουργήσουν μεγάλα συσσωματώματα που είναι ορατά με γυμνό μάτι, τις γνωστές μας, «λευκές νιφάδες της πιτυρίδας».
Δεν υπάρχουν «μαγικά φίλτρα» που θα εξαφανίσουν την πιτυρίδα για πάντα αλλά υπάρχουν τρόποι για την σωστή και αποτελεσματική αντιμετώπιση της. Σωστή πηγή ενημέρωσης, αποτελεί ο δερματολόγος, ο οποίος είναι ο ειδικός που θα κάνει τόσο την σωστή διάγνωση όσο και θα υποδείξει την κατάλληλη θεραπεία.
Πολλοί ασθενείς έχουν λανθασμένες απόψεις όπως το ότι «αρκεί να αλλάξω τρόπο ζωής και όλα θα πάνε καλά», «δεν τρέφομαι σωστά», «μάλλον φταίει το σαμπουάν, το έχει συνηθίσει το κεφάλι μου».
Σε μια ήπια μορφή πιτυρίδας, θα χρησιμοποιηθεί ένα αντιπιτυριδικό σαμπουάν το οποίο θα χρησιμοποιηθεί συστηματικά και καθημερινά, τουλάχιστον στην οξεία φάση του προβλήματος.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, θα απαιτηθεί η χρήση ειδικών λοσιόν που περιέχουν κορτιζόνη, αντιμυκητιασικούς παράγοντες, δαφνέλαιο και άλλες ουσίες, σε καθημερινή χρήση, με την μορφή σταγόνων, που χρησιμοποιούνται συχνά σε στεγνό μαλλί.
Όσον αφορά την σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, παρά το γεγονός ότι η εμφάνιση της είναι αρκετά συχνή, το 79% δεν ξέρει τι ακριβώς είναι. Πρόκειται για μια πάθηση του δέρματος που χαρακτηρίζεται από ερυθρότητα, απολέπιση και από κνησμό. Εμφανίζεται συχνότερα τους χειμερινούς μήνες και όταν υπάρχει έντονο stress. Eντοπίζεται κυρίως στο «Ταυ» του προσώπου, δηλαδή στα φρύδια, στα πλάγια της μύτης και στα πλάγια του στόματος. Επίσης, εμφανίζεται μέσα και πίσω από τ’αυτιά, ενώ καμμιά φορά εμφανίζεται στο στήθος (στερνική χώρα) και στο άνω-κεντρικό τμήμα της ράχης. Συνοδεύεται ενίοτε (αν και όχι πάντοτε) από έντονο κνησμό όπως και από απολέπιση στο τριχωτό της κεφαλής.
Η πιτυρίδα, θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν πρώιμο στάδιο της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας. Η βασική διαφορά τους είναι πως η πιτυρίδα είναι μια ήπια μη φλεγμονώδης νόσος, ενώ η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα είναι φλεγμονώδης. Υπάρχουν λέπια και στις δύο περιπτώσεις: στην περίπτωση της σμηγματορροϊκής δερματίτιδας, αυτά είναι λιπαρά και υποκίτρινα ενώ στην πιτυρίδα, είναι ξηρά και λευκά. Επίσης, η πιτυρίδα περιορίζεται στο τριχωτό της κεφαλής ενώ η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα εμφανίζεται και σε άλλα μέρη. Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα δεν είναι ούτε μεταδοτική ούτε επικίνδυνη για την υγεία.
