Με τον όρο πιτυρίδα, αναφερόμαστε στην αντιαισθητική εμφάνιση λευκωπών λεπιών, στο τριχωτό της κεφαλής.
Στην πραγματικότητα, η πιτυρίδα, είναι ένα τελικό σύμπτωμα, διαφόρων νοσημάτων, το συνηθέστερο από τα οποία είναι η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα και η ψωρίαση.
Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση πιτυρίδας στο τριχωτό της κεφαλής, μαζί με την εμφάνιση κοκκινίλας και απολέπισης σε διάφορα άλλα σημεία του προσώπου όπως το μεσόφρυο, τα φρύδια, τα πλάγια της μύτης και του στόματος, πίσω από τα αυτιά και μέσα στα αυτιά, ενώ εντοπίζεται επίσης και στο στέρνο και την άνω πλάτη, ανάμεσα στις ωμοπλάτες και συνοδεύεται συχνά από φαγούρα. Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, θεωρείται αυτοάνοσο, ψυχοσωματικό νόσημα. Παρουσιάζει σχεδόν πάντα έξαρση κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ είναι σε ύφεση το καλοκαίρι. Κάποια φάρμακα, όπως ψυχότροπα και νευροληπτικά φαίνεται να επιδεινώνουν την κατάσταση.
Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, αντιμετωπίζεται με την χρήση ειδικών σαμπουάν αντιπιτυριδικών και τοπικών φτιαχτών σκευασμάτων που περιέχουν κορτιζόνη/αντιμυκητιασικά και σαλικυλικό οξύ σε καθημερινή βάση στην αρχή και πιο αραιά αργότερα, ενώ στο πρόσωπο, γίνεται χρήση αλοιφών με κορτιζόνη, αντιμυκητιασικά, ανοσοτροποποιητικά τοπικά στην έξαρση και ειδικών δερμοκαλλυντικών αλοιφών για συντήρηση-πρόληψη. Καλό είναι, ειδικά για το τριχωτό της κεφαλής να αποφεύγεται η συχνή χρήση μαλακτικών, λακ, ζελέ, πηλού γιατί επιτείνει το πρόβλημα και δρα ερεθιστικά.
Η ψωρίαση, είναι ένα αυτοάνοσο φλεγμονώδες νόσημα που αφορά στο 1-3% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ουσιαστικά, το δέρμα, γίνεται στόχος μιας επίθεσης από το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενή, με αποτέλεσμα, να πολλαπλασιάζεται με γρήγορο ρυθμό και να σχηματίζονται αυτά τα αντιαισθητικά λέπια που μπορεί να αφορούν τους αγκώνες, τα γόνατα και άλλα σημεία του σώματος αλλά πολύ συχνά εντοπίζονται και στο τριχωτό της κεφαλής είτε σαν μεμονωμένες νυφάδες ή σαν μια εννιαία πλάκα, που βγάζει λέπια.
Η ψωρίαση στο τριχωτό της κεφαλής είναι μια συνηθισμένη εντόπιση και μάλιστα έχει συσχετισθεί, όπως και άλλες εντοπίσεις, με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης ψωριασικής αρθρίτιδας, δηλαδή προσβολής των αρθρώσεων από την ψωρίαση. Η ψωριασική αρθρίτιδα, εντοπίζεται στο 30% των περιπτώσεων ψωρίασης και αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη παραμόρφωση των αρθρώσεων. Επίσης, είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως αν η ψωρίαση ξεκινήσει στην παιδική-εφηβική και νεανική ηλικία, θεωρείται πιο επιθετική και συνοδεύεται συχνά από συννοσηρότητες (κατάθλιψη, καρδιαγγειακά νοσήματα, παχυσαρκία, φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου) όπως και από αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης νοσημάτων όπως έμφραγμα εγκεφαλικό, υπέρταση, σάκχαρο, χοληστερίνη κάτι που είναι γνωστό ως μεταβολικό σύνδρομο. Αντίθετα, η όψιμη ψωρίαση, εκείνη δηλαδή που εμφανίζεται στα 40-50, θεωρείται πιο ήπια και δεν συνυπάρχει συνήθως ούτε σηματοδοτεί την εμφάνιση άλλων νοσημάτων.
Η ψωρίαση του τριχωτού της κεφαλής αντιμετωπίζεται με την χρήση των ίδιων τοπικών παραγόντων με την σμηγματορροϊκή δερματίτιδα αλλά εδώ υπάρχουν και πρόσθετοι τοπικοί παράγοντες όπως πίσσα, ουρία, ανθραλίνη, καλσιποτριόλη. Επίσης, αν η ψωρίαση στο τριχωτό της κεφαλής, συνοδεύεται από εκτεταμένες εντοπίσεις στο σώμα ή /και ψωριασική αρθρίτιδα, μπορούν να χορηγηθούν και συστηματικοί παράγοντες με την μορφή χαπιών, ενέσεων και ενδοφλέβιων φαρμάκων.
Εδώ, αξίζει να γίνει ειδική αναφορά στους βιολογικούς παράγοντες, οι οποίοι έχουν φέρει πραγματικά την επανάσταση στην αντιμετώπιση της ψωρίασης, καθαρίζοντας το δέρμα και από τις πιο εκτεταμένες μορφές ψωρίασης ενώ προλαμβάνουν και βελτιώνουν τις αλλοιώσεις της ψωριασικής αρθρίτιδας, αλλάζοντας την ζωή των ασθενών. Πρόκειται για ειδικά μόρια, που παρασκευάζονται με βιολογικές μεθόδους και αφορούν ουσίες που δρουν εκλεκτικά, στον φλεγμονώδη καταρράκτη της ψωρίασης, μπλοκάροντας κάποια συγκεκριμένα μονοπάτια και αφήνοντας ανέπαφα άλλα μόρια που δε εμπλέκονται τόσο ενεργά και που η αναστολή τους προκαλεί παρενέργειες. Η μαγεία των βιολογικών παραγόντων, έγκειται στην απλότητα της χορήγησης τους, στο γεγονός ότι είναι απόλυτα ασφαλείς θεραπείες χωρίς σοβαρές παρενέργειες και στο γεγονός ότι έχουν άμεση δράση με δραματική βελτίωση των συμπτωμάτων και κάθαρση του δέρματος αλλά και αναστροφή και αποκατάσταση των πρώιμων συμπτωμάτων και αλλοιώσεων της ψωριασικής αρθρίτιδας ώστε αυτές να μην παγιωθούν και εξελιχθούν σε μόνιμες παραμορφώσεις των αρθρώσεων που θα οδηγήσουν σε δυσλειτουργία των αρθρώσεων και αναπηρία στα άτομα με ψωριασική αρθρίτιδα. Μπορούμε λοιπόν, να πούμε ότι οι βιολογικοί παράγοντες είναι αυτό που ονομάζουμε “game changers” δηλαδή έρχονται να αλλάξουν τους όρους του παιχνιδιού στην ψωρίαση, κάτι αντίστοιχο με αυτό που έκαναν άλλα φάρμακα παλαιότερα, σε άλλα νοσήματα όπως η ισοτρετινοϊνη για την ακμή και η πενικιλλίνη για τα μικρόβια.
Με την λήψη φαρμάκων είτε ενδοφλεβίων, είτε υποδορίων με τη μορφή ενέσεων ή στυλό, που μάλιστα χορηγούνται δωρεάν από το κράτος, πετυχαίνουμε μια δραματική μείωση ή εξαφάνιση των συμπτωμάτων, πράγμα που οδηγεί σε μια αλλαγή σελίδας στη ζωή των ασθενών.
Από ‘κει και πέρα, σημαντικό είναι να αντιμετωπιστούν παράγοντες που επιδεινώνουν την ψωρίαση, όπως το άγχος, την παχυσαρκία, την κατανάλωση αλκοόλ και την καθιστική ζωή.
Άλλες σπανιότερες αιτίες πιτυρίδας, είναι η μυκητίαση του τριχωτού της κεφαλής που είναι σπάνια και θεραπεύεται με την χρήση αντιμυκητιασικών, σαμπουάν, σπρέυ και χαπιών, η αμιαντώδης πιτυρίαση όπου από το τριχωτό της κεφαλής, βγαίνει αργυρόχρωο ή κιτρινωπό, στερεά πρσφυούμενο λέπι ,η οποία αφορά αγχώδη, συναισθηματικά άτομα και η οποία βελτιώνεται με την χρήση τοπικών κερατολυτικών παραγόντων όπως σαμπουάν ουρίας, σαλικυλικό, κορτιζόνη κα η δερματίτιδα είτε από βαφές ή από κάποιο προϊόν hair–styling που εφαρμόζονται στο μαλλί (ανταύγιες, πηλός, ζελέ, κ.α.). Η θεραπεία της δερματίτιδας, έγκειται στην απομάκρυνση του αιτίου που την προκαλεί καθώς και στην εφαρμογή λοσιόν ή/και σαμπουάν κορτιζόνης όπως και αντισταμινικά από το στόμα.
Σε πιο βαριές περιπτώσεις δερματίτιδας, χορηγείται για λίγο καιρό και κορτιζόνη από το στόμα.
Συμπερασματικά, η πιτυρίδα αναφέρεται σε σύμπτωμα το οποίο είναι αποτέλεσμα πολλών αιτιών, πολλές από τις οποίες εντοπίζονται στην ψυχική σφαίρα στου ασθενή, δηλαδή είναι ψυχοσωματικές, ενώ άλλες είναι εξωγενείς (βαφές, ζώα, ερεθισμοί από ακατάλληλα καλλυντικά). Η αντιμετώπιση της, εξατομικεύεται αναλόγως του αιτίου και πάντως τις περισσότερες φορές, χρειάζεται μια συνεχή και επίμονη προσπάθεια ελέγχου αυτού του πολύ ενοχλητικού συμπτώματος.