Ως τριχόπτωση ορίζεται η μαζική απώλεια τριχώματος, συνήθως σε σύντομο χρονικό διάστημα δηλαδή πάνω από 80-160 τρίχες/μέρα, που είναι ο φυσιολογικός αριθμός απώλειας τριχών αν και υπάρχουν τριχοπτώσεις που συμβαίνουν σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.

Η τριχόπτωση μπορεί να αφορά μόνο το τριχωτό της κεφαλής ή/και το γένειο στους άντρες ή κα ι τις τρίχες του φρυδιού, του σώματος, των μασχαλών και του εφηβαίου σε άντρες/γυναίκες.

Υπάρχουν 3 τύποι τριχών:
α) οι εμβρυικές τρίχες που αναπτύσσονται στον τρίτο εμβρυικό μήνα και είναι λεπτές και μακριές, καλύπτουν όλο το έμβρυο και πέφτουν ένα μήνα πριν από τον τοκετό.
β) το χνούδι: πρόκειται για λεπτές και κοντές τρίχες που καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του σώματος. Το χνούδι αντικαθιστά το εμβρυικό τρίχωμα αμέσως μετά από τον τοκετό.
γ) οι τελικές τρίχες: είναι μακριές, πιο χοντρές από το χνούδι, έχουν μυελό και εμφανίζονται μετά την γέννηση στο τριχωτό της κεφαλής, στα φρύδια και αργότερα στο εφήβαιο και σε άλλες περιοχές του σώματος όπως οι μασχάλες και το στήθος. Οι τελικές τρίχες μπορεί να μετατραπούν και πάλι σε χνούδι και να χαθούν, όπως συμβαίνει στην ανδρογενετική αλωπεκία ή αντίθετα το χνούδι να μετατραπεί σε τελικό τρίχωμα, όπως συμβαίνει στον δασυτριχισμό.

Κάθε τρίχα, διέρχεται 3 στάδια από την γέννηση της:
α) το αναγενές στάδιο αύξησης που είναι το μακρύτερο σε χρονική διάρκεια (2 με 6 χρόνια για τις τρίχες του τριχωτού της κεφαλής). Η μέση ημερήσια αύξηση της τρίχας σε αυτό το στάδιο είναι 0,mm δηλαδή περίπου 1-1,2 cm τον μήνα.
β) το καταγενές στάδιο: αρχίζει με το τέλος του αναγενούς σταδίου και είναι σύντομο σε διάρκεια. (2 με 3 εβδομάδες). Σε αυτό το στάδιο, η τρίχα παύει να αναπτύσσεται και δίαφορες εξεργασίες στην θηλή, ετοιμάζουν την πτώση της.
γ) το τελογενές στάδιο που στο τριχωτό της κεφαλής, διαρκεί 1 με 4 μήνες, κατά την διάρκεια του οποίου η τρίχα κάποια στιγμή αποβάλλεται. Ταυτόχρονα, δημιουργείται η νέα τρίχα, στο ίδιο σημείο που θα αντικαταστήσει την παλιά.

Η διάρκεια της αναγενούς και της τελογενούς φάσης ποικίλει σημαντικά. Στο τριχωτό της κεφαλής, είναι 2 με 6 χρόνια ενώ στους βραχίονες, στις κνήμες, στα φρύδια και στα βλέφαρα είναι μόλις 30 με 45 μέρες. Αντίθετα, σε αυτές τις περιοχές, είναι σημαντικά μακρύτερο το τελογενές στάδιο.

Στο τριχωτό της κεφαλής, φυσιολογικά έχουμε το 85 με 90 τις εκατό στο αναγενές στάδιο, λιγότερο από ένα τις εκατό στο καταγενές, ενώ 10 με 14 τις εκατό των τριχών, είναι στο τελογενές στάδιο.
Ο όρος αλωπεκία, χρησιμοποιείται για κάθε απώλεια τριχών, ανεξάρτητα από την εντόπιση, την έκταση και την αιτιολογία που την προκάλεσε. Οι αλωπεκίες, διακρίνονται σε εντοπισμένες και σε διάχυτες, όπως επίσης και σε ουλωτικές και μη ουλωτικές. Η τελευταία υποδιαίρεση είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και την πρόγνωση.

Στις περιπτώσεις ανάπτυξης ουλώδους ιστού στην περιοχή που ήταν οι τριχικοί θύλακοι, αποκλείεται η επανέκφυση.

Οι πιο συχνές μη ουλωτικές αλωπεκίες, είναι η γυροειδής, η ανδρογενετικού τύπου, η διάχυτη, η τριχοτιλλομανία, η αλωπεκία από έλξη και τριβή και οι αλωπεκίες που προκαλούνται από μυκητιάσεις του τριχωτού της κεφαλής. Οι ουλωτικές αλωπεκίες, είναι αποτέλεσμα φλεγονωδών, αυτοάνοσων ή μικροβιακών παθήσεων, όγκων, τραυμάτων ή ακτινοβολίας του τριχωτού της κεφαλής ή άλλων έντριχων περιοχών του σώματος, καθώς και χημειοθεραπείας.

ΜΗ ΟΥΛΩΤΙΚΕΣ ΑΛΩΠΕΚΙΕΣ
α) γυροειδής αλωπεκία

– πρόκειται για μια συχνή, μη ουλωτική αλωπεκία, αυτοάνοσου τύπου που προσβάλλει συνήθως αγχώδη, εσωστρεφή, συναισθηματικά άτομα ύστερα από ένα ένοτονο ψυχολογικό stress. H πορεία της είναι χρόνια και η πρόγνωση της απρόβλεπτη, συνήθως όμως όταν είναι περιορισμένη σε έκταση, έχει καλή πορεία.

Το 0,2-1% του γενικού πληθυσμού πάσχει ενώ είναι το ίδιο συχνή και στα δύο φύλα. Μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συνηθέστερα όμως εμφανίζεται στην παιδική και στην νεανική ηλικία.

Η αιτιολογία της είναι άγνωστη. Φαίνεται ότι παίζει ρόλο η κληρονομικότητα ενώ υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι πρόκειται για αυτοάνοσο νόσημα. (δηλαδή ο οργανισμός στρέφεται εναντίον του εαυτού του στη συγκεκριμένη περίπτωση εναντίον των τριχών και τις καταστρέφει). Συνυπάρχει συχνά με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως η λεύκη και η αυτοάνοση θυροειδοπάθεια.

Η νόσος, χαρακτηρίζεται από την αιφνίδια εμφάνιση σε κάποιο σημείο ή σημεία μιας ή περισσοτέρων ασυμπτωματικών, άτριχων, στρογγυλών ή ωοειδών πλακών, χωρίς απολέπιση και ερυθρότητα με σαφή όρια. Στην ενεργό φάση, οι τρίχες στη περιφέρεια της πλάκας αποκολλώνται με χαρακτηριστική ευκολία.

Η γυροειδής αλωπεκία, μπορεί να είναι εντοπισμένη, οφιοειδής (με ακανόνιστες πλάκες, που ξεκινάνε πάνω απ’τ’αυτιά και το σβέρκο), διάχυτη, στο σώμα, ολική (αν αφορά όλο το τριχωτό της κεφαλής, τα φρύδια, τα βλέφαρα και το γένειο) και καθολική αν αφορά όλο το πρόσωπο και το σώμα.

Η θεραπεία εκλογής είναι η κορτιζόνη είτε σε μορφή σκευάσματος για τοπική εφαρμογή (λοσιόν, αλοιφή, κρέμα) για τις ηπιότερες περιπτώσεις, είτε σε μορφή σκευασμάτων για από του στόματος χορήγηση. (χάπια). Σε βαρύτερες περιπτώσεις, προτείνεται η διενέργεια τοπικά στην άτριχη περιοχή, ενέσεων κορτιζόνης που έχουν πολύ καλά ως άριστα αποτελέσματα ακόμη και στις βαρύτερες των περιπτώσεων. Μάλιστα, η απόδοση της θεραπείας, βελτιώνεται περαιτέρω με την από του στόματος χορήγηση χαπιών κυκλοσπορίνης και τοπικής χορήγησης διαλύματος μινοξιδίλης. Άλλες θεραπείες περιλαμβάνουν την χρήση τοπικών αλοιφών που περιέχουν ανοσοτροποποιητικές ουσίες όπως τακρόλιμους, πιμεκρόλιμους, τον ερεθισμό της περιοχής με την πρόκληση φλεγμονώδους τοπικής αντίδρασης με την χρήση ευαισθητοποιών ουσιών τοπικά όπως η διφαινυλκυπροτερόνη (DPCP) και ο διβουτυλικός εστέρας του σκουαρικού οξέος.(SADBE). Έχουν επίσης δοκιμαστεί και η φωτοθεραπεία (PUVA) καθώς και η φωτοδυναμική θεραπεία με ικανοποιητικά κατά περιπτώσεις αποτελέσματα.

β) ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία

– Πρόκειται για μία ιδιαίτερα συχνή, προοδευτικά εξελισσόμενη αλωπεκία, η οποία παρατηρείται ως συνέπεια της επίδρασης των ανδρογόνων στους τριχικούς θυλάκους της κεφαλής, γενετικά προδιατεθειμένων ατόμων. Αφορά και τα δύο φύλα, αλλά φυσικά είναι συχνότερη στους άντρες.

Στους άντρες, ξεκινά κατά την δεύτερη δεκαετία, ενώ στην ηλικία των 40 ετών, υπάρχει σε πλήρη εξέλιξη. Στις γυναίκες, αρχίζει λίγο αργότερα με την εμμηνόπαυση και την πτώση των οιστρογόνων και στο 30-40% των γυναικών άνω των 50 ετών, είναι εμφανής. Υπάρχει κληρονομικότητα.

Οι τρίχες στην ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία, μετατρέπονται από τελικές σε χνούδι και τελικά χάνονται.

Οι τρίχες που είναι πιο ευαίσθητες στην επίδραση των ανδρογόνων,είναι εκείνες της μετωποβρεγματικής χώρας ενώ αυτές που δεν επηρεάζονται ιδιαίτερα είναι εκείνες της κροταφικής και της ινιακής χώρας. Το κύριο ανδρογόνο που ευθύνεται για την αλωπεκία στους άντρες είναι η διυδροτεστοστερόνη. (DHT).

Στους άντρες, η ανδρογενετική αλωπεκία, ξεκινά από τις πλάγιες μετωπιαίες χώρες και από την κορυφή και σταδιακά επεκτείνεται από τις πλάγιες μετωπιαίες χώρες προς τα πίσω και από την κορυφή προς τα εμπρός για να συνενωθούν οι πλάκες της αλωπεκίας σε μία εννιαία. Στις γυναίκες, η εικόνα είναι ηπιότερη και υπάρχει απλώς αραίωση. Αν εκδηλωθεί στη γυναίκα με εικόνα πλήρους ανδρογενετικού τύπου αλωπεκίας όπως περιγράφηκε πριν, πρέπει να ψαχτεί ορμονικά.

Η θεραπεία της ανδρογενετικού τύπου αλωπεκίας, είναι δύσκολη και επίπονη. Από τα φαρμακευτικά σκευάσματα, φαίνεται να δουλεύει η μινοξιδίλη σε τοπική μορφή, (διάλυμα σε συγκεντρώσεις 2 και 5 τις %) και η φιναστερίδη σε χάπια από το στόμα αλλά και σε τοπική μορφή, το οποίο είναι αντιανδρογόνο που καταστέλλει την «κακή» διυδροτστοστερόνη που εμπλέκεται στην παθογένεια της ανδρογενετικού τύπου αλωπεκίας. Τελευταία, έχει χρησιμοποιηθεί και η ντουταστερίδη η οποία και αυτή έχει αντιανδρογόνο δράση και φαίνεται να υπερτερεί στην δραστικότητα απέναντι στην φιναστερίδη.

Το μειονέκτημα και των τριών αυτών θεραπειών, είναι ότι θα πρέπει να λαμβάνονται διαρκώς, διότι απ’ότι φαίνεται δεν θεραπεύουν αλλά καταστέλουν
το πρόβλημα. Πάντως πρόκειται για ασφαλείς θεραπείες σε ότι αφορά τους άντρες εκτός από την μικρή πιθανότητα ελάττωσης της σεξουαλικής επιθυμίας (libido) που μπορεί να εμφανιστεί με την λήψη της φιναστερίδης. Πάντως αυτή η παρενέργεια αν εμφανιστεί, είναι παροδική και αποκαθίσταται με την διακοπή του φαρμάκου. Επίσης, αν κάπ οιος είναι υποτασικός, καλό είναι να μην πάρει την μινοξιδίλη γιατί μπορεί να ρίξει περαιτέρω την πίεση και να προκαλέσει ζαλάδες και τάση λιποθυμίας, ιδιαίτερα το καλοκαίρι και σε όρθια θέση. Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, αντενδείκνυται η θεραπεία με φιναστερίδη διότι δεν είναι ασφαλής.(αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο μαστού). Επίσης, η μινοξιδίλη σε συγκέντρωση 5%, μπορεί να προκαλέσει τριχοφυία στο πρόσωπο των γυναικών.

Στις γυναίκες, χρησιμοποιείται ορμονική θεραπεία που περιλαμβάνει συνδυασμό οιστρογόνων, προγεστερόνης, οξική κυπροτερόνη, σπιρονολακτόνη και μετά την εμμηνόπαυση, θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης.

Η καλύτερη και αποτελεσματικότερη θεραπεία αποκατάστασης της ανδρογενετικού τύπου αλωπεκίας, είναι η μεταμόσχευση μαλλιών. Χρησιμοποιούνται δύο τεχνικές κυρίως: α) το FUE (follicular unit extraction) και το strip.(λωρίδα).

H περιοχή απ’όπου θα ληφθούν οι προς μεταμόσχευση θύλακες (δότρια περιοχή) είναι η περιοχή σταθερής τριχοφυίας η οποία αξιολογείται σε καλή, μέτρια ή κακή ανάλογα με την έκταση, την πυκνότητα των τριχών που έχει καθώς και την ελαστικότητα του δέρματος. Η σχέση μεταξύ της δότριας και της λήπτριας περιοχής, είναι ι εκείνη που καθορίζει το τελικό αποτέλεσμα. Με βάση τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι δεν πληρούν όλοι οι υποψήφιοι τις προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη μεταμόσχευση μαλλιών. Υπάρχει ένα ποσοστό της τάξης του 20% στο οποίο η δυσανάλογα μεγάλη φαλακρή επιφάνεια δεν μπορεί να καλυφθεί από την υπάρχουσα δότρια περιοχή. Η μεταμόσχευση μαλλιών αφορά και τις γυναίκες όπου τα αποτελέσματα και σε αυτές είναι άριστα.

Η βάση στην οποία στηρίζεται η μεταμόσχευση μαλλιών και το κλειδί της επιτυχίας της, είναι ότι οι εμφυτευμένες τρίχες, διατηρούν το γενετικό υλικό που είχαν στη θέση από την οποία ελήφθησαν, πράγμα που σημαίνει ότι εφ’όσον δεν ήταν «προγραμματισμένες» να πέσουν γενετικά, κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί ούτε στην νέα τους θέση. Οι νέες τρίχες μπορούν να υποβληθούν σε κάθε είδους περιποίηση (λούσιμο, βαφή, κόψιμο).

Η διαδικασία γίνεται με τοπική αναισθησία και είναι εντελώς ανώδυνη. Σε κάθε συνεδρία μεταμόσχευσης, εμφυτεύονται από 3000 ως 10000 τρίχες, ανάλογα με την πυκνότητα της δότριας περιοχής και την έκταση της επιφάνειας που θέλουμε να καλύψουμε. Η διάρκεια της επέμβασης είναι 3 με 4 ώρες και ο ασθενής ήδη από την επομένη μέρα μπορεί να επιστρέψει στις δραστηριότητες του. Χάρη στην εξειδικευμένη ομάδα που διαθέτουμε, η επέμβαση γίνεται με το καλύτερο δυνατό αισθητικό αποτέλεσμα και τα σημάδια είναι από ανεπαίσθητα μέχρι απόντα. Ο ασθενής που έχει υποβληθεί σε μεταμόσχευση μαλλιών, μπορεί να επαναλάβει την διαδικασία μετά από λίγο καιρό εφ’όσον αυτό απαιτηθεί (π.χ. αν πέσουν περισσότερες τρίχες από την δέκτρια περιοχή καθώς οι τρίχες της δότριας περιοχής δεν πέφτουν σχεδόν ποτέ όπως προαναφέρθηκε).

Στη μέθοδο strip (λωρίδα), η λήψη των τριχοθυλακίων από την δότρια περιοχή, γίνεται με την μορφή λωρίδας δερματικού κρημνού, η οποία στη συνέχεια παρασκευάζεται και διαχωρίζεται σε μικρά τριχοθυλάκια από εξειδικευμένες νοσηλεύτριες (παρασκευάστριες), με την βοήθεια ειδικών μικροσκοπίων.

Στη μέθοδο FUE (Follicular Unit Extraction) χρησιμοποιείται ένας μικρός κυλινδρικός εξαγωγέας διαμέτρου μικρότερης του 1 mm με τον οποίο τα τριχοθυλάκια εξάγονται ένα ένα από την δότρια περιοχή και τοποθετούνται ένα ένα στην λήπτρια περιοχή, οπότε παραλείπεται το στάδιο του διαχωρισμού της μεθόδου strip. Eπομένως αυτή η μέθοδος, είναι λιγότερο επεμβατική, αφού δεν γίνεται τομή με νυστέρι και δεν τοποθετούνται ράμματα.

Η ιδιαιτερότητα της μεθόδου αυτής, έγκειται στο γεγονός ότι τα τριχοθυλάκια μπορούν να ληφθούν από διάφορα σημεία του σώματος και όχι απαραίτητα από το κεφάλι. Οι κύριες διαφορές μεταξύ των τριχοθυλακίων του σώματος και της κεφαλής που πρέπει να ληφούν υπ’όψιν είναι οι εξής;

• Η προέλευση τους
• Ο τύπος του δέρματος
• Το βάθος τους στο δέρμα
• Ο τύπος της τρίχας όσον αφορά την διάμετρο και την μορφή της.

Τα πλεονεκτήματα της μεθόδου είναι τα εξής:

• Διεύρυνση της δότριας περιοχής.
• Ιδανική για την αποκατάσταση των φρυδιών και του μουστακιού.
• Ιδανική για ασθενείς με αραίωση μικρού βαθμού.
• Ιδανική για άτομα που ξυρίζουν ή διατηρούν πολύ κοντά μαλλιά.
• Αποφυγή ακόμη και της αδιόρατης ουλής που αφήνει η μέθοδος strip.

Η ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία, αποτελεί πεδίο μεγάλης έρευνας και εξελίξεων. Σημαντικές εξελίξεις υπάρχουν τόσο σε επίπεδο μεθοδολογίας, όσο και σε επίπεδο δραστικών συστατικών που χρησιμοποιούνται τοπικά.

Στις νεότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις, περιλαμβάνεται η χρήση ενός τοπικού αναστολέα των προσταγλανδινών, ουσιών που απ’ότι φαίνεται παίζουν κομβικό ρόλο στην αλωπεκία. Συγκεκριμένα, στην ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία, φαίνεται πως έχουμε αύξηση των επιπέδων της προσταγλανδίνης PGD2, καθώς κα ι ελάττωση των επιπέδων της προσταγανδίνης PGE2 και της προσταγλανδίνης PGF2. Υπάρχει ένα ανάλογο της προσταγλανδίνης PGF2 που ονομάζεται λατανοπρόστη (Latanoprost), το οποίο φαίνεται να βελτιώνει πολύ την αλωπεκία. Αρχικά, αυτή η ουσία, χρησιμοποιήθηκε ως κολλύριο για το γλαύκωμα και τα άτομα που το έπαιρναν, παρατήρησαν πύκνωση και αύξηση του μεγέθους των βλεφαρίδων τους. Άλλες ουσίες που χρησιμοποιούνται και έχουν επίδραση στις προσταγλανδίνες, είναι η μινοξιδίλη και η προστακινόνη. Άλλες ουσίες που βοηθούν σε τοπικά διαλύματα, είναι η τρετινοίνη που σε τοπικά φτιαχτά διαλύματα, βοηθά στην διείσδυση των δραστικών συστατικών στο τριχωτό της κεφαλής καθώς και τα σαμπουάν που περιέχουν αντιμυκητιασικούς παράγοντες ή παράγοντες που καταπολεμούν την απολέπιση καθώς αυτή φαίνεται να επιδεινώνει το πρόβλημα.

Άλλες τεχνικές με πολύ καλά αποτελέσματα, είναι η μεσοθεραπεία, δηλαδή η ένεση τοπικά ουσιών που ενισχύουν την τριχοφυία όπως η μινοξιδίλη και η φιναστερίδη. Το πρωτόκολλο περιλαμβάνει συνεδρίες ενέσεων τοπικά, μεχρις ότου επιτευχθεί η επανέκφυση και πύκνωση της περιοχής, (περίπου ανά μήνα) ενώ στην συνέχεια γίνεται μία συντήρηση. Η μεσοθεραπεία, μπορεί να γίνει και αυτόλογη, δηλαδή να ληφθεί αίμα από τον ασθενή, να τοποθετηθεί σε ειδική συσκευή που λέγεται φυγόκεντρος για 10 λεπτά και στη συνέχεια να απομονωθούν τα αιμοπετάλια του ασθενή τα οποία τα βάζουμε μέσα σε μία σύριγγα και πραγματοποιούμε ενέσεις στην περιοχή της αραίωσης. Όπως και με την απλή μεσοθεραπεία, η μέθοδος περιλαμβάνει 3 συνεδρίες (μία ανά μήνα) ενώ στη συνέχεια γίνονται κάποιες επαναληπτικές συνεδρίες για συντήρηση του αποτελέσματος. Άλλη μια μεσοθεραπευκή μέθοδος, είναι και η έκχυση τοπικά στο σημείο της αραίωσης, βλαστοκυττάρων τα οποία λαμβάνονται από τον λιπώδη ιστό του ασθενούς.

Πιο συγκεκριμένα, με την βοήθεια ενός δερματικού punch, αφαιρείται ένα πολύ μικρό κομμάτι λιπώδους ιστού του ασθενούς, συνηθέστερα από την κοιλιακή χώρα, το οποίο στη συνέχεια αποστέλλεται σε ειδικά εργαστήρια στο εξωτερικό όπου και καλλιεργούνται και απομονώνονται από αυτό, τα λεγόμενα βλαστοκύτταρα (αρχέγονα εμβρυικά κύτταρα) τα οποία και έχουν την δυνατότητα διαφοροποίησης δυνητικά σε όλους τους ιστούς και τα όργανα του οργανισμού, αναλόγως που τα τοποθετούμε. Τα βλαστοκύτταρα αποτελούν ευρύ πεδίο έρευνας και εξέλιξης στην ιατρική επιστήμη και έχουν ένα ευρύ πεδίο εφαρμογών και θεραπειών ενώ υπόσχονται και πολλά στο μέλλον. (ενδεικτικά, χρησιμοποιούνται για επούλωση ελκών, αποκατάσταση καρδιακού μυός μετά από έμφραγμα, σε ορθοπεδικές κακώσεις για ταχύτερη αποκατάσταση κ.ά.). Στο τριχωτό της κεφαλής διαφοροποιούνται στα κύτταρα του τριχικού θυλάκου και ενισχύουν την τριχοφυία. Το πρωτόκολλο της μεθόδου είναι παρόμοιο με των άλλων μεσοθεραπευτικών τεχνικών. Από τις τρείς μεσοθεραπευτικές μεθόδους, η PRP (platelet-rich plasma:αυξητική παράγοντες) φαίνεται να έχει ανώτερο αποτέλεσμα σε σχέση με τις άλλες δύο μεθόδους αν και μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους για βελτίωση του αποτελέματος, ενώ η διενέργεια PRP ύστερα από μεταμόσχευση μαλλιών ενισχύει το τελικό αποτέλεσμα.

γ) διάχυτη αλωπεκία

Ως διάχυτη αλωπεκία, περιγράφεται η απώλεια τριχών από όλο το τριχωτό της κεφαλής χωρίς να υπάρχουν σημεία φλεγμονής ή ουλοποίησης. Διακρίνεται σε τελογενή που είναι η πιο σύνηθης και σε αναγενή ροή (απώλεια) τριχών.

γ1) τελογενής ροή: (telogen effluvium)

Eίναι η προσωρινή, αυξημένη απώλεια τριχών, συνήθως λόγω της ταχείας μετάπτωσης τους από την αναγενή στην τελογενή φάση.

Παράγοντες που προκαλούν διάχυτη απώλεια τριχών είναι η απώλεια αίματος, είτε κατά την έμμηνο ρύση είτε από κάποια άλλη παθολογική εστία στον οργανισμό, ό πως αιμορροϊδες, πολύποδες, θηλώματα, εκκολπώματα, ενώ άλλα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν απώλεια τριχών είναι η καχεξία και η εξάντληση του οργανισμού από κακοήθειες, τοκετό, σοβαρές χειρουργικές επεμβάσεις, τα εμπύρετα νοσήματα, θυροειδοπάθειες, σιδηροπενία, κακή διατροφή, κάπνισμα, stress, εξαντλητικές δίαιτες και πολλά φάρμακα όπως το αμινοσαλικυλικό οξύ, οι αμφεταμίνες, η καπτοπρίλη, η καρβαμαζεπίνη , η προπρανολόλη, η ετρετινάτη, το λίθιο και άλλα.

Ο χρόνος που το υποκείμενο αίτιο επιδρά ώστε να έχουμε τελογενή ρήση (απώλεια τριχών) είναι από 2 με 3 εβδομάδες ως 2 με 3 μήνες.

Συνήθως οι ασθενείς παρατηρούν ιδιαίτερα μεγάλη απώλεια τριχών κατά το χτένισμα ή το λούσιμο. Χαρακτηριστικά, οι τρίχες αποσπώνται εύκολα με την έλξη. Αρχικά η μορφολογία τους είναι κανονική, όταν όμως η πτώση συνεχιστεί εμφανίζονται λεπτότερες. Το δέρμα του τριχωτού της κεφαλής, δεν παρουσιάζει κάποια αλλοίωση.

Απαιτούνται αιματολογικές εξετάσεις όπως γενική αίματος, σίδηρος, φερριτίνη ορού (προσδιορισμος της πληρότητας των αποθηκών του οργανισμού σε σίδηρο), T3, T4, TSH. (έλεγχος θυροειδούς).

H διάχυτη τελογενής ροή των τριχών, είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη σε σύντομο χρονικό διάστημα και η αποκατάσταση είναι πλήρης. Υπάρχουν κάποιες πιο δύσκολες περιπτώσεις όπου το αίτιο που επιδρά είναι επίμονο όπως π.χ. μεγάλη απώλεια αίματος κατά την περίοδο με αποτέλεσμα η αποκατάσταση να μην είναι ικανοποιητική, οπότε στην περίπτωση αυτή το άτομο χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη.

Θεραπευτικά, αντιμετωπίζεται το υποκείμενο αίτιο, καθώς επίσης χρησιμοποιούνται και λοσιόν με κορτικοειδή κατά βάση όπως και χορήγηση ιχνοστοιχείων από το στόμα.

γ2 αναγενής ροή (anagen effluvium)

Τα συνηθέστερα αίτια της αλωπεκίας αυτής, είναι τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα και η ακτινοθεραπεία. Επίσης, συμβαίνει σε δηλητηριάσεις από υδράργυρο, βορικό οξύ ή θάλιο. Επειδή το 80-90% των τριχών βρίσκονται στην αναγενή φάση, προσβάλλεται μεγάλος αριθμός, με συνέπεια ο ρυθμός της πτώσης να είναι ι δραματικός. Όταν το αίτιο αρθεί, οι τα ρίχες αναπτύσσονται και πάλι.
Κλινικά, στην αναγενή ροή, η απώλεια των τριχών είναι εξαιρετικά εμφανής ως πλήρης. Οι τρίχες που παραμένουν, είναι λεπτές και σπάζουν εύκολα. Αν το αίτιο αυτού του τύπου αλωπεκίας εκλείψει, το πρόβλημα αποκαθίσταται πλήρως. Η μινοξιδίλη 5% έχει χρησιμοποιηθεί με ικανοποιητικά αποτελέσματα.

δ) τραυματική αλωπεκία

Προκαλείται από χρόνια και συνεχή έλξη, βίαια εκρίζωση ή χρόνια τριβή των τριχών. Παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες που πιάνουν τα μαλλιά τους με αλογοουρά ή όταν γίνεται κατάχρηση προϊόντων life style. (λακ, ζελές, μαλακτικά, αφρός), ή μεγάλη χρήση των μπικουτί, ή έντονη χρήση σεσουάρ ή βουρτσίσματος. (καλύτερα να χτενίζονται με χτένα με αραιά δόντια την επονομαζόμενη «τσουγκράνα»).

ε) τριχοτιλλομανία

Πρόκειται για την συνεχή περιέλιξη των τριχών γύρω από το δάκτυλο και την απόσπαση τους, η οποία μπορεί να γίνεται ενσυνείδητα ή ασυνείδητα κατά την διάρκεια της μελέτης, της παρακολούθησης κάποιου θεάματος ή πριν από τον ύπνο. Η συχνότητα αναφέρεται από 0,6% ως 10%. (μάλλον υπερβολική εκτίμηση). Η ηλικία έναρξης είναι η παιδική (5-12 ετών) ενώ προσβάλλονται περισσότερο οι γυναίκες.(αναλογία προσβολής των 2 φύλων:2,5:1). Μπορεί να προσβληθεί οποιαδήποτε περιοχή του τριχωτού της κεφαλής αλλά συνηθέστερα προσβάλλεται η δεξιά κροταφοβρεγματική χώρα στους δεξιόχειρες καθώς κα ι τα φρύδια, οι βλεφαρίδες, το μουστάκι και το γένειο. Η αλωπεκία αυτή, χαρακτηρίζεται από πλάκες ποικίλου μεγέθους και σχήματος κυρίως όμως πολυκυκλικές με ανώμαλη περιφέρεια. Οι τρίχες στην προσβεβλημένη περιοχή, είναι σπασμένες σε διαφορετικό ύψος από την έκφυση τους ή λείπουν τελείως. Το δέρμα, είναι φυσιολογικό.

Πρόκειται για δύσκολο νόσημα, αλλά ο έμπειρος ιατρός μπορεί να διαγνώσει σωστά την αιτία, αν και πολλές φορές και ο ίδιος ο ασθενής αλλά και οι γονείς του, αρνιούνται την ενασχόληση με τις τρίχες του. Βεβαίως η τριχοτιλλομανία μπορεί να αποτελεί εκδήλωση αγχώδους νεύρωσης ή βαρύτερης μορφής ψυχικής διαταραχής. Πολλά παιδιά, εκδηλώνουν την νόσο αυτή ως αντίδραση στις δυσκολίες του σχολείου ή του οικογενειακού περιβάλλοντος τους. Σε μεγαλύτερες ηλικίες, συνδέεται με άγχος, κατάθλιψη ή άλλα ψυχικά νοσήματα. Η πορεία τις περισσότερες φορές είναι χρόνια και συνδέεται με την κατάσταση της ψυχικής υγείας του ασθενούς. Η ψυχολογική υποστήριξη είναι πολύ σημαντική καθώς και η έλλειψη απόδοσης ευθυνών στον ασθενή.

ΟΥΛΩΤΙΚΕΣ ΑΛΩΠΕΚΙΕΣ

Ως ουλωτική αλωπεκία, χαρακτηρίζεται η κατάσταση κατά την οποία έχουμε μόνιμη απώλεια των τριχών, εξαιτίας της καταστροφής των τριχικών θυλάκων και της αντικατάστασης τους από ουλώδη ιστό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ουλωτική αλωπεκία οφείλεται σε αυτοάνοσα νοσήματα του δέρματος που προκαλούν καταστροφή των τριχικών θυλάκων τοπικά, όπως ο ομαλός λειχήνας, ο λύκος, το σκληρόδερμα, η σαρκοείδωση και η χηλοειδής ακμή. Καμμιά φορά προκαλείται και από λοιμώξεις όπως από σταφυλόκοκκο, μύκητες ή από μηχανικά αίτια, εγκαύματα και ακτινοβολίες.

Το δέρμα φαίνεται λείο και ατροφικό με απουσία των τριχικών θυλάκων. Η κλινική εξέταση, θα βοηθήσει στην διαπίστωση χαρακτηριστικών βλαβών σε άλλα σημεία του δέρματος και στην διάγνωση παθήσεων όπως ο χρόνιος δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος, η σκληροδερμία, ο ομαλός λειχήνας και η σαρκοείδωση. Ο αντικειμενικός στόχος στην ουλωτική αλωπεκία που όπως προαναφέρθηκε αποτελεί το τελικό στάδιο πολλών παθήσεων, είναι ι η διακοπή της εξέλιξης του υποκείμενου νοσήματος προς αυτή, καθώς δυστυχώς από την στιγμή που θα εγκατασταθεί η ουλωτική αλωπεκία, είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Σε κάποιες όχι πολύ εκτεταμένες περιπτώσεις, είναι δυνατή η χειρουργική εξαίρεση των περιοχών της ουλωτικής αλωπεκίας και η συρραφή περιφερικά, του δέρματος.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΑΛΩΠΕΚΙΩΝ

Κατ’αρχήν χρειάζεται ένα πολύ καλό ιστορικό για να εντοπιστούν τυχόν καθημερινές συνήθειες που επηρεάζουν τη πτώση των μαλλιών.(π.χ.πιστολάκι, προϊόντα life-style κ.ά). Από εκεί και πέρα λαμβάνονται υπ’όψιν η λήψη φαρμάκων, οι ορμονικές διαταραχές που διερευνόνται με την εξέταση στο αίμα των ορμονών του φύλου για τυχόν ύπαρξη πολυκυστικών ωοθηκών, επίσης εξέταση αιματολογική του θυροειδή κ.α. Επίσης λαμβάνεται υπ’ όψιν και η κληρονομικότητα καθώς και η κακή διατροφή και το κάπνισμα. Αν υπάρχει έλλειψη σιδήρου, χορηγείται ενώ αν η διατροφή δεν είναι η κατάλληλη δίνουμε πολυβιταμίνες από το στόμα ή προτιμούμε σκευάσματα που περιέχουν κυστίνη που βοηθά στην ανάπτυξη των τριχών. Επίσης, λαμβάνεται
αφροδισιολογικό ιστορικό σε κάποιες περιπτώσεις και αν υπάρχει υπόνοια σεξουαλικού νοσήματος, γίνεται ο αντίστοιχος εργαστηριακός έλεγχος
(π.χ. σε σύφιλη ή AIDS που μπορεί να επηρεάσουν το τριχωτό της κεφαλής και
να προκαλέσουν τριχόπτωση).

Η κλινική εικόνα θα μας βοηθήσει να προσδιορίσουμε το είδος και την έκταση της αλωπεκίας καθώς και αν είναι εντοπισμένη ή διάχυτη όπως και
αν είναι σε ύφεση ή σε εξέλιξη. Σε περίπτωση που υπάρχει εξάνθημα στο τριχωτό της κεφαλής ή και στο σώμα ή στα νύχια ή στους βλεννογόνους, μπορούμε να κατευθυνθούμε προς την διάγνωση του νοσήματος που προκαλεί τριχόπτωση. Αν παρ’ όλα αυτά υπάρχει δυσκολία, μπορούμε να πάρουμε ένα μικρό κομματι δέρματος και να το στείλουμε για ιστολογική εξέταση .(βιοψία).

Σπουδαίο ρόλο στην διερεύνηση των αλωπεκιών, παίζουν και οι απεικονιστικές μέθοδοι όπως το τριχοριζόγραμμα και το φωτοτριχοριζόγραμμα που είναι δύο πολύ χρήσιμα εργαλεία όχι μόνο για την διάγνωση των αλωπεκιών αλλά και για την εξέλιξη τους καθώς και για την εκτίμηση της ανταπόκρισης της θεραπείας σε αυτές.

Συγκεκριμένα, στο τριχοριζόγραμμα, λαμβάνονται με την βοήθεια ειδικής λαβίδας (τσιμπίδας) τριχικοί θύλακοι από διάφορα μέρη του τριχωτού και αυτό επαναλαμβάνεται σε 3 μήνες και συγκρίνουμε μεταξύ των 2 λήψεων, αν υπήρξε αλλαγή στην αναλογία αναγενών / τελογενών / καταγενών τριχών ανά περιοχή. (τα δείγματα μελετώνται στο οπτικό μικροσκόπιο.Αναλόγως των ευρημάτων, μπορούμε να κατευθυνθούμε στη ν διάγνωση και την θεραπεία με την βοήθεια ειδικών αλγορίθμων που υπάρχουν.

Μια πιο εξελιγμένη μορφή παρακολουθήσης και εκτίμησης των διαφόρων αλωπεκιών είναι το φωτοτριχοριζόγραμμα, στο οποίο,αντί να αποσπώνται οι τριχικοί θύλακοι μελετώνται με την βοήθεια ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή σε μεγέθυνση και γίνεται πάλι ο ίδιος προσδιορισμός της αναλογίας.

Τέλος,πολύ σημαντική εξέταση είναι και η τριχοσκόπηση που γίνεται με την βοήθεια ειδικών μικροσκοπίων του δέρματος που βλέπουν κάτω από την επιφάνεια του δέρματος και λέγονται δερματοσκόπια,με τα οποία μπορούμε να διακρίνουμε αλλοιώσεις που θα ήταν αδύνατον να γίνουν αντιληπτές δια γυμνού οφθαλμού ώστε να μπορέσουμε να βελτιώσουμε την διαγνωστική μας ευκρίνεια.

Συμπερασματικά, η τριχόπτωση είναι ένα δύσκολο και πολυσύνθετο πρόβλημα που απαιτεί έναν λεπτομερή και ενδελεχή κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο, καθώς και την καλή συνεργασία ιατρού και ασθενούς όπως και την επίδειξη υπομονής και προσήλωσης στο θεραπευτικό πλάνο και των δύο, ώστε να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα κάτι που άλλωστε ισχύει ως ένα βαθμό σε όλα τα νοσήματα.